تصاویر مرگ ندا آقاسلطان که توسط دوربین گوشی موبایل فردی ناشناخته تصویربرداری شده است، به یکی از آثار ماندگار خبری و به نمادی جهانی تبدیل شده است.
اگر چه فیلمبردار ویدئو مرگ ندا به همراه ضارب او همچنان ناشناخته باقی مانده اند، اما نام ندا آقا سلطان، دختری که در تصاویر بر اثر شلیک گلوله جان می دهد، دیگر ناشناخته نیست.
آخرین جایزه تعلق گرفته به این ویدئو امروز ۲۷ بهمن (۱۶فوریه) تحت عنوان “بهترین فیلم خبری ۲۰۰۹” و توسط داوران جایزه روزنامه نگاری جورج پولک George Polk به تصویربردار ناشناخته آن تعلق گرفت.
مانند تصاویر ویدئویی مرگ ندا آقا سلطان که توسط بسیاری از هنرمندان و روزنامه نگاران “بی همانند” و “اسطوره ای” خوانده شده است، جایزه جورج پولک هم در اقدامی بی سابقه و برای نخستین بار به فردی ناشناخته اهدا می شود.
این ویدئو کوتاه که چند لحظه پایانی زندگی دختری جوان را به تصویر می کشد، تا کنون جوایز جهانی متعددی را به خود اختصاص داده است و با گذشت بیش از هشت ماه از انتشار آن در یوتیوب، همچنان مورد توجه جشنواره ها است.
اما جایزه “بهترین فیلم خبری سال” تنها یکی از عناوین شناخته شده است که به ویدئو “مرگ ندا” اختصاص یافته است.
بازیگر تراژدی علیرغم میل خود
آذر ماه گذشته، هفته نامه آمریکایی تایم فهرست برترین های جهان در زمینه های مختلف در سال ۲۰۰۹ را منتشر کرد و ندا آقا سلطان در دومین رده اسامی ده نفری قرار گرفت که به عنوان قهرمانان جهان در این سال معرفی شده بودند.
نشریه تایم در شرحی بر این انتخاب نوشت که ندا آقا سلطان، بی آنکه خود در صدد باشد، به یک قهرمان تبدیل شد.
مرگ ندا آقا سلطان که یکی از نخستین کشته شدگان حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران در خرداد ماه گذشته بود، نه تنها نام او بلکه به جهانی شدن نام معترضان ایرانی به نتایج انتخابات هم کمک کرد.
هفته نامه تایم، چاپ لندن، آذر ماه گذشته و در روزهای پایانی سال ۲۰۰۹، معترضان به نتایج انتخابات ریاست جمهوری ایران را به عنوان یکی از نامزدهای دریافت عنوان ‘شخصیت سال’ انتخاب کرد.
این مجله در توضیح انتخاب ‘معترضان ایران’ نوشت: “چندین هفته در تابستان، بسیاری از ایرانیان در اعتراض به تقلب احتمالی به خیابان ها رفتند که در تمام جهان بازتاب داده شد. شجاعت و عزم آنها در مقابل سرکوب بی رحمانه دولت (ایران) عمق اشتیاق آنها را برای رسیدن به آنچه باور دارند، نشان داد. مرگ ندا (آقا سلطان) یکی از زنان معترض، به نماد غم انگیز این جنبش تبدیل شد و نشان از آن داشت که رژیم تحت حکومت (آیت الله) خامنه ای، رهبر ایران و محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری تا چه اندازه برای بر سر قدرت ماندن در تلاش اند.”
همزمان با هفته نامه تایم لندن، روزنامه تایمز لندن هم دسامبر گذشته (دی ماه ۱۳۸۸) ندا آقاسلطان را به عنوان “شخصیت برگزیده سال” معرفی کرد.
تولدی برای یک ‘صدا’
ندا آقاسلطان،
در هشت ماه گذشته، پوسترهای صورت خون آلود ندا آقاسلطان، تقریبا در تمامی راهپیمایی های معترضان در داخل و خارج ایران بر سر دست ها بوده و چشمان باز اما آغشته به خون او، به نمادی برای نشان دادن آرمان های مخالفان دولت ایران تحت عنوان “جنبش سبز” تبدیل شده است.
تأسیس “بورسیه ندا آقاسلطان” توسط یکی از معتبرترین دانشگاه های دنیا واکنشی دیگر به اعتراضات خیابانی مخالفان دولت ایران بود که در کنار توجه جشنواره های خبری به صحنه مرگ ندا، در ماندگار شدن آن نقش مهمی داشت.
دانشگاه آکسفورد بریتانیا، آبان ماه گذشته، بورسیه ای را به نام ندا آقا سلطان، تاسیس کرد. این دانشگاه در توضیح علت تاسیس این بورسیه گفت که با برخورداری از هدایایی دو فرد دانش دوست که در اختیار این کالج قرار گرفته است، بورسیه ای را به نام ندا آقا سلطان برای استفاده دانشجویان فوق لیسانس رشته فلسفه این کالج تاسیس کرده است.
این تصمیم دانشگاه آکسفورد که به ماندگاری نام و یاد ندا آقاسلطان در میان دانشگاهیان و دانشجویان کمک خواهد کرد، به تعبیر معترضان ایرانی به ” تولد صدایی” تشبیه شده که طنین آن “خاموش نشدنی” است.
از آسفالت خیابان تا بام های تهران
شاید کسی تصور نمی کرد تصاویر معترضان ایرانی از به زمین خوردن ندا آقاسلطان و خون آلود شدن آسفالت خیابان ها تا به چراغ های روشن پشت بام ها و فریادهای شبانه معترضان، در فاصله هشت ماه پس از برگزاری نخستین اعتراضات خیابانی به نتایج انتخابات، جوایز نخست جشنواره های خبری جهان را به خود اختصاص دهند.
عکس معترضان بر بام های تهران که به عنوان عکس خبری سال برگزیده شد.هفته گذشته (۲۳ بهمن) پیترو ماستورزو، عکاس آزاد ایتالیایی، با عکسی از روز سوم تیر ۸۸ در ایران، برنده جایزه اول عکس خبری سال ۲۰۰۹ شد.
این عکس، زنی را در غروب بر پشت بام خانه ای در تهران نشان می دهد که در اعتراض به نتایج انتخابات ریاست جمهوری ایران در حال شعار دادن است.
داوران درباره این عکس گفتند که عکس پیترو ماستورزو “تنش و هیجان در لحظه را به خوبی ثبت کرده است.”
مجموعه عکس های الیور لبان ماتی، عکاس خبری فرانسوی، از اعتراضات خیابانی در ایران هم به عنوان دومین مجموعه عکس برتر خبری سال برگزیده شد.
مجموعه عکسی که دختران و پسران ایرانی را در حال اعتراض به نتایج انتخابات نشان می دهد و در آنها دود و آتش، مشت های گره شده، و صورت های خون آلود، عناصر اصلی عکس ها را تشکیل می دهند.
توجه جهانی به عکس ها و تصاویر ویدئویی اعتراضات خیابانی ایران، نقش “خبرنگار – شهروند” ها را با وجود ممانعت دولت ایران از جریان آزاد اطلاع رسانی و ایجاد محدودیت برای عکاسان ایرانی و خارجی، برجسته تر ساخته است.
امیر پیام/ بی بی سی