احمد علوی
سرچشمه پویایی و بقای حاکمیت در جامعه متکثر و دمکراتیک همانا فعالیت شهروندان در قالب سازمانهای مردم نهاد جامعه مدنی در فرایندهای سیاسی و اجتماعی است. شهروندان با فعالیت‌هایی که در چارچوب سازمانهای مردم نهاد به انجام می‌رساند و ایفای مسئولیت اجتماعی و سیاسی، آرمانها و آرزوهای خود را محقق می‌کند و دستآمد او در این روند بهبود زندگی و استانداردهای آن است.
مشارکت در سازمانهای مردم‌نهاد محلی، منطقه‌ای، انتخابات، اعتراضات مسالمت‌آمیز، فعالیت‌های مدنی شیوه‌های گوناگون مشارکت در قدرت و نظارت بر حاکمیت و در نتیجه افزایش شفافیت و پاسخگویی حاکمیت و در نتیجه افزایش مشروعیت آن است. حاکمیت ولایی اما در فقدان این سرچشمه پویا، ابزارهای رانتی را برای بقای خود بکار می‌گیرد. حاکمیت خودکامه-ولایی از درآمدهای حاصله از منابع طبیعی همچون نفت یا گاز بهره می‌برد تا بر پایه توزیع آن درآمدها در میان برخی از اقشار وابستگی آنها را برای حاکمیت خریداری کنند.
در رژیم‌های خودکامه رانتی به‌خصوص در اشکال مذهبی آن نوعی پیوند متقابل و پیچیده بین فساد مالی و مدیریتی و بقای رژیم وجود دارد. این چنین رژیمی از سویی می‌بایست خود را مقبول، کارآمد و مقتدر نشان دهند، و از سوی دیگر- در فقدان شفافیت، پاسخگویی و مشروعیت – برای خود پایگاه اجتماعی خریداری کنند. در همین راستا، فساد مالی-مدیریتی – از مسیر توزیع رانتهای نظیر رانت تحصیلی، رانت شغلی، امتیاز واردات، امتیاز دلار ترجیجی، رانت مقام مذهبی، یا توزیع زمین و مستغلات – نقش مهمی در جذب برخی از اقشار وابسته به عنوان پایگاه رژیم بازی می‌کند.
دریافت رانت از سوی گروه‌های رانت‌بر وابسته به حاکمیت در حقیقت بهای انقیاد، اطاعت و تبعیت آنها از حاکمیت و دستمزد مشارکت در سرکوب روانی یا فیزیکی شهروندان ناراضی و مخالف حاکمیت است.بدین ترتیب با کالایی شدن انسان رانتی امکان خرید و فروش آن در مناسبات ولایی مهیا می‌شود.
موسسات مذهبی و یا سیاسی – نظیر مسجد، تکیه، هیئت عزاداری، سپاه پاسداران و موسسات رسانه‌ای و اقتصادی آن – نیز در این فرایند به سازمانهای رانت‌بر تبدیل شده و باز توزیع رانت را به عهده می‌گیرند. حاکمیت خودکامه-ولایی حتی در عرصه بین‌المللی نیز با توزیع منابع مالی شهروندان ایرانی در میان گروه‌های نیابتی خود در خارج کشور یا تاسیس مسجد و مراکز مذهبی تلاش می‌کند تا نوعی ویترین محبوبیت را در میان برخی از کشورهای خاورمیانه و افریقا تدارک نماید. مزیت‌های ناشی از اقتصاد رانتی برای گروه‌های رانت‌بر داخل ایران را می‌توان بطور کلی در پنج مقوله که دارای همبستگی درونی با هم هستند طبقه‌بندی کرد. ادامه مطلب را اینجا بخوانید.
منبع: ایران امروز